Het elfde gebod [afscheidsverhaal kind-noch-kraai-dode]

Volgens de bijbel heeft de mens tien geboden te volgen. Elke verplichting begint met 'Gij zult'. Zo dienen wij onze ouders te eren, mogen we geen valse getuigenissen afleggen en zijn stelen en moorden uit den boze. Eén gebod ontbreekt. Dat is vreemd, want het is een stille plicht die elke seconde op een sterveling rust. Dat elfde gebod luidt: Gij zult leven.

Voor u, Johannes Albertus Franciscus van der Wal, begon die plicht op 23 mei 1970 in Den Bosch. Al vroeg leerde u dat verzaken geen optie was. U moest doorgaan, zelfs als het tegen heug en meug zou zijn. U groeide op in de Graafsewijk-Noord, in de Jordaensstraat, vernoemd naar een zeventiende-eeuwse Vlaamse barokschilder. Een van zijn meesterwerken heet De verloren zoon. Of een replica ervan boven uw wieg hing, weten we niet. Wel dat u enig kind zou blijven. Uw roepnaam was Johan. De betekenis van die naam – 'God is genadig' – zou u in de loop van uw leven met een korreltje zout gaan nemen.

Maar u moest doorgaan.

Ik sta in uw appartementje in Den Bosch-Noord. Een man alleen is in slecht gezelschap, luidt een Vlaamse wijsheid. Toch is uw huis tamelijk opgeruimd. Op het aanrechtblad ligt een pakje Honig-soep, een onaangeroerd broodje en een zak uien. Een tafereel dat weinig prijsgeeft over uw bestaan. Pas nadat een lade is geopend, waaien er snippers van uw leven voorbij. Onbezorgde jeugdvakanties op camping De Naaldhof in Oss, uw middelbareschooltijd op het Jeroen Bosch College, de liefde voor Neil Diamond, die u in 2017 met een concertbezoek in de Ziggodome bekroonde.

Raadsels

Er zijn ook raadsels in uw huis. Dat is fijn. Een voorbijganger heeft niet het recht om alles te doorgronden. Het grootste mysterie hangt aan de muren. Afrikaanse kunst, van donker hout en roestig metaal. Schilden, speren, maskers en dolken. Ze lijken afkomstig uit Ethiopië, Centraal-Afrika of andere vroegere Afrikaanse keizerrijken, maar bij nadere inspectie zijn ze uit de Xenos-dynastie. Dat is geen enkel bezwaar. Tussen zijn en schijn ligt een niemandsland waar elke reiziger welkom is, ook als vliegticket, visum of vaccinatie ontbreekt.

U had geen kinderen. Van een vriendenkring lijkt evenmin sprake. Ook een liefdesrelatie ontbreekt. De pijlen in uw leven kwamen niet van Cupido, maar van het darten waar u zielsveel van hield. In 2020 woonde u nog in een stacaravan op het Dierenbos in Vinkel. Een afgelegen oord, maar deurwaarders kennen er geblinddoekt de weg. Tussen uw papieren vind ik een stapel dwangbevelen. Uw gezondheid liet zich moeizamer sommeren. Elke dag slikte u elf verschillende medicijnen, voornamelijk tegen een te hoge bloeddruk, suikerziekte en zware zenuwpijnen.

Maar u moest doorgaan.

Kon liefde uw leed verlichten? Op een kast staat een ingelijste foto met de tekst 'Al hebben zij mij verlaten, zij laten mij nooit alleen, voor altijd in mijn hart'. Het is het huwelijksportret uit 1966 van uw ouders, Loes en Anton. Ze kijken elkaar intens gelukkig aan. Voor zover ik kan nagaan, kwam Lies uit Orthen. Indertijd werkte ze bij de Remington, de typmachinefabriek. Anton kwam uit de Vogelwijk alias de Siep. Hij was gevierd voetballer bij RKJVV en kraanmachinist in de Rotterdamse havens. Uw moeder stierf in 2010, uw vader in 2015.

Maar u moest doorgaan.

U hield van vissen, vertellen de werphengel op uw slaapkamer en uw officiële vispas. Bij uw wasmachine ligt het boek 'Het leven onder de zeespiegel', vol foto's van kreeften, koralen en doktersvissen. De kans is klein dat u zelf nog vaak aan de waterkant doorbracht. Waarschijnlijk zag u steeds minder vissen en steeds meer dokters. Ernstige zwaarlijvigheid zou u de das om doen. Vanwege diabetes verloor u in 2020 uw linkeronderbeen aan amputatie. Aangezien het noodlot zelden op één gedachte hinkt, zou het rechteronderbeen volgen.

Ik sta op uw slaapkamer, naast uw rolstoel, krukken en onderbeenprothese. Op de wandkast liggen zeven petten, met in kleurig stiksel de namen van snelheidsduivels. Jos Verstappen, Red Bull Racing Team, Max Verstappen. Zij gingen sneller en sneller. Uw leven langzamer en langzamer. U bezocht af en toe het circuit van Zandvoort. Tragiek en troost van de mens is dat hij hunkert naar onbereikbaarheid.

In een bak bij uw bed liggen 29 lege doosjes van The Grass Company. Er heeft wiet in gezeten. Twee gram per doosje, oftewel 58 gram vergetelheid. Zo overwon u hopelijk de zwaartekracht, om af en toe naar het heelal te reiken en uw vingerafdrukken op wat sterren achter te laten.

Apotheek

Naast uw bed staan twee flesjes eau de toilette met hoopvolle namen. Ze heten Allure Homme en Eternity for Men. Droeg u een van die geuren tussen donderdag 8 – de dag dat u nog bent gezien – en dinsdag 13 december? Ergens in die tijd hebben uw lichaam en geest een vergadering belegd. Er zijn geen notulen van hun beraad, maar uw dood bewijst dat het oordeel eensluidend was. Ze vonden het wel welletjes. Het was mooi geweest en bij vlagen lelijk.

Uw precieze sterfdag is onbekend. Maar op dinsdag 13 december vond de politie u zittend in uw rolstoel, met uw hoofd weggezakt tegen de deurpost. Op de vloer lag wat bloed. Uw twee katten hadden zich onder uw bed verstopt. Of uw wekelijkse hulp in de huishouding al is afgebeld, is niet bekend.

Zo werd uw vrijstelling van het gebod 'Gij zult leven' op 13 december 2022 officieel van kracht, nadat u zelfs bij forse tegenslag was doorgegaan. Dat had u ongetwijfeld van u moeder geleerd. Tussen oude foto's vind ik een handgeschreven kaart van het consultatiebureau waar uw als baby wekelijks kwam. Op 10 juni 1970 woog u 3550 gram. ‘Zesmaal borst, om de drie uur’, staat erbij gekrabbeld. Een week later weegt u 230 gram meer. ‘Doorgaan, 5x borst om de vier uur’, is het zuigelingenadvies. Een maand na uw geboorte zit u op 4.070 gram. Doorgaan, luidt de notitie die wekenlang in blauwe inkt wordt herhaald.

U hebt dat 52 jaar volgehouden. Maar wilde u het nog wel?

Op de huiskamertafel liggen vier kartonnen verpakkingen van uw apotheker. Bas, ambtenaar van de afdeling Burgerzaken, heeft ze beneden in uw brievenbus gevonden. Er zitten zo'n vierhonderd tabletten, dragees en capsules in, voor de weken die al verstreken zijn. Keurig per dag verpakt, met de datum erop.

Zo valt te reconstrueren dat u op Allerzielen, 2 november, voor het laatst medicatie hebt ingenomen. Ruim vijf weken bleef uw lichaam verstoken van de geneesmiddelen die het nodig had. In die tijd had u nog contact met de wereld. Maar niemand kon u nog langer verplichten om door te gaan. U brak met het elfde gebod. Vrijheid is een recept in het handschrift van onszelf.

____

Deze tekst is uitgesproken op maandag 19 december 2022 in het crematorium van Vlijmen, in aanwezigheid van een ambtenaar van de gemeentelijke afdeling Burgerzaken van 's-Hertogenbosch. Omwille van privacy zijn alle namen gefingeerd en zijn enkele details weggelaten.